Inleiding.
Sommige families hebben het geluk dat hun verre voorvaderen aantekeningen maakten over hun eigen leven ten behoeve van het nageslacht. Wanneer deze aantekeningen vervolgens bewaard zijn gebleven, zijn ze niet alleen een bron van informatie voor de familie zelf, maar ook voor de omgeving die zij beschreven.
Van de familie Bakker uit Sexbierum heeft hun verre voorvader en naamgever van de naam “Bakker”, genaamd Thijs Hendriks Bakker (1803-1856), aantekeningen nagelaten die op de volgende website zijn overgeschreven: http://www.mijnstambomen.nl/bakkerverhaal.htm
Ik kan met name Sexbierumers en familieleden aanraden deze aantekeningen te lezen, maar ook voor liefhebbers van geschiedenis geeft het een interessante inkijk in het leven zo’n 200 jaar geleden. Onderaan de webpagina staat vermeld dat de familie Westra in bezit is van de originele aantekeningen.
Ik heb een paar in de aantekeningen vermelde locaties nader onderzocht, waardoor we nu weten waar zich wat afspeelde. Voor de Sexbierumer historie is met deze aantekeningen eveneens nieuwe informatie beschikbaar gekomen.
Nije Buorren 2 Sexbierum (bakkerij Offenga).
Thijs Hendriks Bakker schrijft dat hij op zijn 16e voor twee jaar gaat werken voor bakker Sierk Jans te Sexbierum. Dat moet dus van 1819 tot 1821 zijn geweest. Na een kort verblijf in Harlingen komt hij in 1822 terug in Sexbierum om te werken bij bakker Gerben Pieters Andringa. Hij vermeldt dat dit hetzelfde huis is waar hij eerder als leerling gewerkt had. Hij moet daarmee zijn werk bij Sierk Jans bedoelen.
Op de website allefriezen.nl vond ik terug dat Thijs Hendriks Bakker in 1823 inderdaad voor 2200 gulden in Sexbierum een huis en bakkerij kocht van zijn werkgever Gerben Pieters Andringa, genummerd huis nummer 62. Hoewel er in die tijd geen officiële straatnamen waren (die kwamen pas halverwege de vorige eeuw), maakte men in de documenten wel gebruik van huisnummering. Toch veranderde door de dorpsuitbreiding ook de nummering in de loop der jaren, dus daar moet rekening mee gehouden worden.
Thijs Hendriks vermeldt dat hij en zijn gezin er zullen wonen en werken tot 1828. Welk huis zou in 1823 nu huisnummer 62 zijn, vroeg ik mij af?
Speurend op allefriezen.nl kom ik huisnummer 62 in Sexbierum ook tegen in 1830 wanneer ene Klaas Pieters Andringa een huis en bakkerij op nummer 62 voor 2000 gulden verkoopt aan Hendrik Sjoerds Teyema. Ik vermoed dat Klaas Pieters de zaak van Thijs Hendriks Bakker heeft teruggekocht in de Andringa familie. Die transactie vond ik echter niet terug. De genoemde Hendrik Teyema blijkt volgens de eerste kadastergegevens in 1832 eveneens bakker te zijn en slechts eigenaar van één kadastraal perceel in Sexbierum te weten nummer C321, groot 220 vierkante meter. Dat perceel is de huidige Nije Buorren 2. Hier woont en werkt tegenwoordig de familie Offenga met haar bakkerij.
Ook voor huis nummer 63 vind ik bewijs op allefriezen.nl. Ene Gerrit Dirks Jager die in 1833 overlijdt, was op dat moment woonachtig op huis nummer 63 in Sexbierum. Uit de kadastergegevens van 1832 blijkt dat een jaar voor zijn overlijden zijn enig eigendom het huis en erf op kadastraal perceel C322 was. Dat huis kocht hij in 1820 en ook in dat jaar stond in de akte huis nummer 63 erbij vermeld.
Er is dan ook geen twijfel meer mogelijk. Thijs Hendriks Bakker leerde het vak van bakker op de Nije Buorren 2 te Sexbierum, waar tegenwoordig Bakkerij Offenga is gevestigd. Bovendien had Thijs Hendriks Bakker hier zijn eerste eigen bakkerij.
Luchtfoto van oudtzummarum.nl
Datering door R. van der Meulen vastgesteld op 1903-1905
Hierop is de bakkerij op de Nije Buorren 2 dus hagelnieuw. Een foto van vóór de brand uit 1901 is mij niet bekend, maar wie weet komt die ooit nog boven water.
De huidige winkel en woning van bakkerij Offenga is helaas niet van Thijs Hendriks Bakker geweest, want in augustus 1901 is de bakkerij met woning op dit adres door brand verwoest. Mogelijk had deze ramp voorkomen kunnen worden, want de kranten vermeldden dat de brandslang van de Sexbierumer brandweer door ouderdom was vergaan. De brandweer van Harlingen heeft wel erger voorkomen en de naastgelegen Gereformeerde pastorie kunnen sparen. Dat laatste statige pand staat nog steeds naast bakkerij Offenga op Terp 1.
De statige woning aan de Terp op nr. 1 met daarnaast de bakkerij op Nije Buorren nr. 2
Ik heb diverse broodbakkers teruggevonden op de huidige Nije Buorren 2 (bakkerij Offenga). Begin 19e eeuw volgt na de eerder genoemde bakker Teyema waarschijnlijk bakker Ypke Tjepkes de Vries die op zijn beurt in 1860 het huis en de bakkerij op C321 voor 6000 gulden verkoopt aan bakker Fedde Talsma (ook als Tolsma geschreven). Uit de Leeuwarder Courant van 6 februari 1894 blijkt dat huis en bakkerij op C321 worden verkocht in verband met het overlijden van Fedde Tolsma. Ene bakker Wielenga is genoemd als eigenaar en slachtoffer van de brand in 1901. In de 20e eeuw is naar mijn weten de Nije Buorren 2 altijd een bakkerij geweest. Het is dan ook aannemelijk dat al zo’n 200 jaar onafgebroken brood gebakken wordt op de locatie van de Nije Buorren 2, maar misschien nog wel langer, want onroerend goed op de Nije Buorren komt al minimaal in de 17e eeuw in de archieven voor.
Herberg De Zon en de eerste bakkerij.
Thijs Hendriks Bakker schrijft in zijn aantekeningen dat hij de familienaam “Bakker” koos vanwege het feit dat zijn vader bakker was. Ik heb daarom eens gezocht naar informatie over zijn vader. Waar zou hij voor het eerst bakker zijn geweest?
Op 26 december 1772 tref ik Thijs Hendriks zijn pake, eveneens Thijs Hendriks (1733-1808) geheten, aan in de Leeuwarder Courant onder de vermelding “Thys Hendriks hospes (gastheer) in de Zon te Sexbierum”. Iedereen die zich een beetje in de geschiedenis van Sexbierum heeft verdiept, weet dat er midden in de Alde Buorren een herberg De Zon heeft gestaan. Om exact te zijn op de hoek Alde Buorren en Skoalstrjitte in de tuin van de voormalige Hervormde pastorie, welke tegenwoordig wordt bewoond door de familie Hoff. De naam De Zon tref ik voor het eerst aan met Thijs Hendriks, dus het lijkt erop dat hij deze naam heeft bedacht.
In de jaren erna wordt Thijs Hendriks nog enkele malen genoemd als uitbater van de Zon in verband met verkoop van onroerend goed dat altijd plaatsvond in de herbergen, maar vanaf 1800 tref ik ook de vermelding “Thijs Hendriks en zoon” als eigenaren van een herberg in Sexbierum die kaatswedstrijden organiseerden.
In de Leeuwarder Courant van 24 december 1803 verkopen deze Thijs Hendriks en zijn zoon “huizinge, herberg, backerye staande en gelegen in het midden van Sexbierum welke zij nog tot mei 1804 in gebruik hebben”. Hieruit bleek dat er naast de herberg dus ook een bakkerij werd gerund. Uit de aantekeningen bleek al dat pake herbergier was en zijn vader de eerste bakker in de familie. Zijn vader Hendrik (1778-1804) bakte het brood dus in de in 1804 verkochte bakkerij. Opvallend is dat vader Hendrik in mei 1804 is overleden. Was hij misschien ziek en werden daarom de herberg met bakkerij verkocht?
Advertenties Leeuwarder Courant 24-12-1803 en 21-06-1806
In de verkoopadvertentie van 24 december 1803 wordt niet opnieuw de naam “De Zon” vermeld, maar wanneer de volgende eigenaar van De Zon (Sierk Jans) deze herberg op 21 juni 1806 alweer te koop aanbiedt, blijkt de omschrijving van het onroerend goed exact hetzelfde als in 1803. Het staat dan ook 100 % vast dat pake Thijs Hendriks vanaf minimaal 1772 tot 1804 uitbater is geweest van Herberg De Zon op de Alde Buorren. De verkoopadvertentie uit 1806 vertelt ons bovendien dat vader Hendrik de bakkerij runde aan de noordzijde naast deze herberg.
Tenslotte is het aardig om op te merken dat deze Sierk Jans, zich later Feenstra noemende, zich op de Nije Buorren 2 gaat vestigen en Thijs Hendriks Bakker het vak van bakker zal leren.
Alde Buorren 15 Sexbierum (fam. H. Houtsma).
Halverwege schrijft Thijs Hendriks Bakker in 1836 een huis te kopen voor 1200 gulden met huisnummer 3 dat in 1808 door de grootouders van zijn vrouw (moederszijde) is gebouwd. Ik vroeg mij af waar deze woning stond. Ik kom tot de volgende conclusie:
Thijs zijn schoonouders waren Hermanus Out Joha en Hinke Jans Hofma. Zijn grootouders aan moederszijde zijn Jan Sjoerds Hofma en Aafke Rientses. In 1832 zijn de erven van Jan Sjoerds eigenaar van het bewuste huis, in die periode ook genummerd 3, kadastraal Sexbierum C473 met de achterliggende tuin (C474). Dat huis stond dus exact op de huidige Alde Buorren 15 en is waarschijnlijk hetzelfde huis dat daar nog steeds staat en tegenwoordig wordt bewoond door de familie Houtsma. Is de huidige woning dus in 1808 gebouwd door de familie Hofma? Volgens mij wel, want mij is geen brand of nieuwbouw bekend, maar misschien kunnen we nog een reactie krijgen van de familie Houtsma zelf.
De Alde Buorren 1965. De woning rechts in het midden is nr. 15
Slot.
Thijs Hendriks maakte ook melding van de kerkscheuring in Sexbierum, het feit dat hij nog molenaar was op de voorganger van de huidige molen, uiteindelijk toch boer werd, over strenge winters enzovoort. Zo is ook vermeld dat Sexbierum e.o. in 1818 voorzichtig begint met de verbouw van vlas. Een gewas dat tot in de vorige eeuw op grote schaal werd verbouwd.
Deze aantekeningen zijn dus waardevol voor de familie, maar hebben ook veel nieuwe informatie over Sexbierum aan het licht gebracht.
Bronnen:
www.delpher.nl
www.allefriezen.nl
www.hisgis.nl
