Het laatste huis van de Zemelsbuurt in Sexbierum, door Rene van der Meulen

Inleiding.

200 jaar geleden lag er tussen Sexbierum en Pietersbierum een weidse onbebouwde ruimte. Beide dorpen hadden dan ook hun eigen school, kerk en winkels.

De huidige Nije Buorren was het meest westelijk bebouwde deel van Sexbierum en in Pietersbierum was het huidige Breed Plak het meest oostelijk bebouwde deel. Daar tussenin lagen twee terpen met boerenland. De ene terp kreeg in de 20e eeuw de straatnaam “Terp” Sexbierum en de ander “Walburgastrjitte” Sexbierum. Op de grens van de beide dorpen stroomde een vaart, de Pietersbierumer Vaart. Deze vaart kwam vanuit uit zuiden uit de Sexbierumer Vaart en stroomde richting het noorden naar Liauckema State. Tussen beide dorpen lag 200 jaar geleden al wel een onverharde weg (de huidige Walburgastrjitte) en deze had bij de vaart een brug, ook wel “tille” geheten.

Hebben er dan nooit mensen gewoond in die open ruimte? Natuurlijk wel, want het betreffen immers twee terpen. Die bewoning zal echter een stuk primitiever zijn geweest en wel heel lang geleden, want ze komt niet voor in de nog aanwezige archieven van de laatste honderden jaren. Dat er veel langer geleden natuurlijk wel mensen leefden bleek wel uit bodemvondsten van o.a. oude brandplaatsen op de terp Walburgastrjitte in de jaren 60 van de vorige eeuw.

Ongeveer 150 jaar geleden groeiden de beide dorpen pas naar elkaar toe. Aan de westkant van Sexbierum waren al een paar woningen op de “Terp” gebouwd en in 1857 werd een herenhuis aan de oostkant van Pietersbierum gebouwd, welke in 1903 het gemeentehuis van Barradeel zou worden. In dezelfde periode werd op de grens van beide dorpen, waar nu de familie Auke Zijlstra woont (Walburgastrjitte 1 Pietersbierum), een nieuwe buurt gesticht die later de bijnaam Zemelsbuurt zal krijgen. Dit was exact aan de Pietersbierumer Vaart en bij de brug. Een logische locatie voor een nieuwe buurt, omdat open water in die tijd veel doeleinden had. Denk aan vervoer en huishoudelijk gebruik.

 

Het buurtje groeide alleen aan de Sexbierumer kant, want aan de Pietersbierumer zijde werd nagenoeg alleen het pand gebouwd dat de familie Zijlstra begin jaren 80 daar heeft gekocht, bewoond en later vervangen voor hun huidige nieuwe huis. Aan de Sexbierumer kant groeide het buurtje richting het zuiden langs de vaart en richting het oosten tot iets voorbij de nog bestaande woning Walburgastrjitte 31, tegenwoordig beter bekend als voormalig Rijwielhandel Dirk Faber. Deze woning werd zo’n beetje als laatste gebouwd in 1887.

Dit buurtje op de grens van Sexbierum en Pietersbierum is in de jaren 60 van de vorige eeuw gesloopt, maar de woning van de familie Faber staat er nog. Ik ben naast de familie Faber opgegroeid en zou graag iets meer vertellen over de bewoners van Walburgastrjitte 31 Sexbierum.

Walburgastrjitte 31 Sexbierum.

Van historicus Gerard van der Heide uit Franeker kreeg ik informatie uit de gemeentearchieven over de bewoners van Walburgastrjitte 31. Samen met het internet wil ik de meest recente bewoner, maar vooral de bouwers van dit huis in beeld brengen.

De huidige woning is altijd een winkel met woonhuis geweest. De erachter staande schuur is in 1975 gebouwd waarbij het oude hok uit 1890 is gesloopt. De laatste bewoner van de woning met winkel was Dirk Faber. Hij overleed op 23 december 2016 in dit huis waar hij op 25 januari 1924 ook was geboren. Dirk was de zoon van Abraham Faber (overleden in 1956) en Arendtje Bakker (overleden in 1982) en “middelste” broer van Jochem en Andries Faber (overleden in 2016). Sinds 1915 was de Walburgastrjitte 31 Sexbierum in bezit van de familie Faber, want toen kocht Abraham de fietsenzaak met woning van zijn werkgever, de familie Willem Lodewijk. Vanaf 1942 hielp Dirk zijn vader in de zaak en hielden zij er ook een taxibedrijf naast. Na het overlijden van vader zette Dirk met zijn moeder de onderneming voort. Pas 5 jaar geleden sloot het bedrijf definitief zijn deuren. Met het overlijden van “buurman” Dirk Faber heeft de woning eigenlijk alle glans verloren en rest nu nog een oud en onbewoonbaar gebouw.

De vader van Willem Lodewijk heette Douwe Lodewijk en Douwe Lodewijk had het pand in 1902 gekocht van Antje Hoekstra, weduwe van Arjen Blanksma. De bouwers van het pand hebben het aan Antje Hoekstra verkocht in 1893 en over hen wil ik iets meer vertellen.

Ymen Pieter de Jong.

Volgens de gevelsteen naast de voordeur legde ene IJ.P. de Jong in 1887 de eerste steen. De tekst luidt: “Den 28 Maart 1887 is den eersten steen gelegd door IJ.P. de Jong oud 10 jaar”

Het woonhuis met winkel is in 1887 in opdracht van Pieter Ymens de Jong gebouwd. Hij is in 1847 geboren te Schalsum en in 1873 gehuwd met Eke Douwes Feenstra die in 1851 is geboren te Pietersbierum. Zij kregen één zoon genaamd Ymen die op 12 november 1876 is geboren te Oosterbierum. Hij legde in 1887 de eerste steen.

Volgens Gerard van der Heide kwamen zij in 1887 van Harlingen en hadden zij daar een winkel gehad. Moeder Eke Feenstra zakte echter in 1892 op de vaart nabij het huis door het ijs en overleed kort daarna op 7 december 1892. Zij woonden toen nog maar 5 jaar met zijn drieën in hun nieuwe onderkomen op de Walburgastrjitte 31. De vaart moet wel de Pietersbierumer Vaart zijn geweest, waarvan tegenwoordig nog een brede sloot zichtbaar is naast de woning van de familie Sjollema op de Walburgastrjitte 2.

Vader Pieter verkoopt 4 maanden na het overlijden van zijn vrouw, in april 1893, het woonhuis met de winkel voor 1400 gulden aan Antje Hoekstra en vertrekt met zijn 16 jarige zoon Ymen naar Amerika.

Nu zou een zoektocht naar een geëmigreerde familie “de Jong” normaal gesproken een zeer moeilijke klus zijn vanwege het feit dat deze achternaam veel voorkomt en bovendien nogal eens werd verdraaid naar “DeJong” “The Young” enz. Deze familie hield echter de achternaam in Amerika in ere en ook de prachtige Friese voornaam Ymen. Dat maakte dat deze familie was terug te vinden.

Een Amerikaanse school genaamd het Calvin College in Grand Rapids Michigan schrijft in 1987 in haar tijdschrift uitgebreid over het leven van Ymen Pieter de Jong. Dit artikel staat nog steeds op hun website. Enkele oud inwoners vertellen in maar liefst 17 pagina’s over de omvangrijke rol die Ymen in hun gemeenschap heeft gespeeld. Van 1917 tot 1945 is hij dominee van een kerk in Grand Rapids Michigan, een bolwerk van Nederlandse emigranten. Hij preekte iedere zondag 4 keer. 2 keer in het Nederlands en 2 keer in het Engels. Zijn rol in de gemeenschap oversteeg die van predikant en hij was voor de mensen in de buurt een bron van advies in alle momenten van het leven. Hij had daarbij ook het voordeel van zijn brede en grote postuur en een zware stem. Hij had theologie gestudeerd, maar bleek zich op medisch vlak ook met de mensen te bemoeien en ook wel met succes, hoewel sommigen vermoeden dat de macht van dominee Ymen zo groot was, dat zijn medische adviezen een placebo-effect hadden.

Ymen trouwde tweemaal en kreeg met zijn tweede vrouw Hendrika Jacoba van Laar drie kinderen: Peter Ymen (1915-2005), Albert en Alexander. Peter Ymen en Alexander werden ook predikant. Ymen zijn vader overleed in 1907 te Grand Rapids Michigan en lijkt niet opnieuw te zijn getrouwd. Hij heeft nog meegemaakt dat Ymen in ongeveer 1905 was afgestudeerd en zijn eerste aanstelling kreeg als dominee, maar hij heeft niet meer kunnen zien dat de familie de Jong in Amerika nazaten kreeg.

Voor de liefhebber hierbij de link naar het Engelstalige artikel: https://www.calvin.edu/hh/origins/Fall87.pdf

Mijn buurman Dirk Faber wist zich nog te herinneren dat in zijn hele jonge jeugd een meneer uit Amerika op bezoek was geweest die ooit in hun huis had gewoond. Omdat Dirk is geboren in 1924 moet dat Ymen zijn geweest die daar de eerste steen legde en zijn moeder verloor, want zijn vader was toen reeds overleden. Ik heb Dirk Faber toen verteld dat deze Ymen niet alleen de eerste steenlegger was, maar ook zijn nabije familie. Ymen zijn grootmoeder aan zijn moeders zijde heette Fettje Jochums Faber. Haar broer was de overgrootvader van Dirk Faber. De familie Faber heeft dit nooit geweten.

Afz. R. van der Meulen

26 februari 2017