Het “Langhuis” (Tjerk Hiddesstrjitte 1,3 en 5) in Sexbierum, door Rene van der Meulen

Deze naam is vergeten en daarom leek het me aardig dit oude gebouw onder de aandacht te brengen. Misschien willen de huidige of voormalige bewoners nog meer inzicht geven met verhalen en foto’s.

In de 18e eeuw stond op deze locatie een mooie state waarvan de volgende tekening beschikbaar is. Deze state zou rond 1600 door de Hottinga’s met opzet direct tegenover de kerk zijn gebouwd om daarmee de Liauckema’s de loef af te steken.

 

 

Op de kadasterkaart uit 1832 kunnen we zien dat deze state er niet meer staat.

Perceelnummer 308 is een moestuin geworden en 301 een boomgaard met een schuur erop.
De nummers 302 tot en met 307 betreffen 6 kamers en het pand als geheel heette “Langhuis”. Elke kamer had een klein stukje erf erachter. Dit erf heette in die tijd een bleekveld, omdat de was daarop werd uitgelegd om te bleken (wit worden) in de zon. Bijgevoegd is de oudste advertentie met de term “Langhuis” die ik kon vinden. In de Leeuwarder Courant van 21 november 1834 worden 4 van de 6 kamers in het “Langhuis” te koop aangeboden.

Uit allefriezen.nl valt te herleiden dat de eigenaar van de 4 kamers was overleden en dat de gemeente Barradeel de 4 kamers in 1834 koopt.

In juni en augustus 1861 koopt de gemeente Barradeel de overige 2 kamers en op 16 augustus 1861 adverteert de gemeente met de aanbesteding van de sloop van het “Langhuis” en het weer opbouwen van een nieuw huis met vier woningen op deze plaats.

Dat de nieuwbouw heeft plaatsgevonden, blijkt wel uit een vergelijk met de kadasterkaart van 1887. Deze toont het gebouw zoals we dat tegenwoordig nog herkennen.

Nu had ik verwacht dat de term “Langhuis” in 1861 is verdwenen, maar wanneer de gemeente in

1902 besluit het nieuw gebouwde pand van 4 woningen te verkopen, dan adverteert zij opnieuw met het “Langhuis”. Logisch eigenlijk, want opnieuw is het een lang gebouw onder één dak geworden.

Nu heb ik tenslotte geprobeerd om enkele oude foto’s van het “Langhuis” van een redelijke datering te voorzien.

Kenmerken: Er is een hekwerk voor de lange zijde van het “Langhuis” aanwezig. De kopgevel heeft de vorm zoals deze heden nog bestaat en ook de dakkapel is zichtbaar. De Torenstraat (oostzijde huidige Tjerk Hiddesstrjitte) is nog niet zichtbaar. Deze is rond 1920 aangelegd. Conclusie: Datering 1914-1915 is waarschijnlijk correct. Dit gedeelte van de huidige Tjerk Hiddesstraat heette in die tijd ook wel de “Verlengde Nieuwe Buurt”.

Kenmerken: Een hekwerk voor de lange zijde van het “Langhuis” en een dakvenster in het dak zijn zichtbaar. Dakkapel zou zichtbaar moeten zijn, maar ontbreekt hier nog. Conclusie: Datering 1908 is waarschijnlijk correct. Heerengracht was nog een andere officieuze naam die werd gebruikt.

Kenmerken: De kopgevel heeft nog de oude vorm. Hekwerk aanwezig op lange zijde. Bomen hebben ongeveer het formaat van de vorige foto, maar dakvenster (lijkt) en dakkapel ontbreken. Schoorsteen van foto 1 wel zichtbaar. Conclusie: Datering vermoedelijk eveneens rond 1908.

Kenmerken: Eveneens de oudere kopgevel. Geen dakraam en dakkapel zichtbaar. Er is wel een hekwerk aan de lange zijde aanwezig. De schoorsteen van foto 1 en 3 ontbreekt hier. Er zijn al wel aangeplante bomen zichtbaar. Conclusie: Foto is net iets ouder dan foto 3.

Kenmerken: geen bomen aangeplant, geen hekwerk langs het “Langhuis”, geen dakvenster in het dak. Conclusie: Op friesfotoarchief.nl staat een ansichtkaart met foto vanaf de kerktoren met een poststempel van 1904. Daarop is de nieuwe boomaanplant reeds zichtbaar. Deze foto 5 is dus ouder dan 1904. Hoeveel ouder blijft voorlopig de vraag. Daarmee is dit voor mij de oudste foto van het “Langhuis” en dit deel van de huidige Tjerk Hiddesstrjitte.

Ik wil afsluiten met één van de mooiste en scherpste foto’s uit de collectie van mevrouw R. Pranger-Houtsma. Dat is een oude foto van het noordelijk deel van de Tjerk Hiddesstrjitte. Daarop zijn al die prachtige Engelse tuinen zichtbaar. De Gereformeerde Kerk (gebouwd 1927) staat er nog niet. De Torenstraat (oostelijk deel Tjerk Hiddesstrjitte) is nog een perceel land (ca. 1920 gebouwd), maar de aangeplante bomen bieden misschien enige houvast voor een datering.

R. van der Meulen, 19 maart 2017